“Who wants to be Welsh?, who wants to be English? Who wants to be British? You and your Brexit”. Talfyriad, crynodeb, crynhoad, cywasgiad yw hwn, heb y rhegi, heb yr hiwmor allan o’r ffilm fer Dave Datblygu: Death to Welsh Culture, its Meat and Tradition sydd newydd ei ryddhau.
Petae Dylan Thomas, R.S Thomas a Kevin Allen (brawd yr
actor Keith) wedi cyd-weithio ar y sgript dyma yn union fydda rhywun yn ei
ddisgwyl. Ar adegau dwi’n llithro mewn i ffantasi fy mod yn gwylio ffilm
ddychmygol fel rhai Allen (Twin Town / Under Milk Wood). Ond mae hwn go iawn.
Dwi’n credu.
Rhoddais y clip i fyny ar Facebook gan ein bod yn adolygu’r
ffilm ar y sioe Nos Lun ar Radio Cymru ac eisteddais yn ôl i wedl beth fyddai’r
ymateb. Mewn un darn yn y ffilm, mae Dave yn cerdded strydoedd Caerfyrddin a
mae’n sôn fod y gwerthfawrogiad mwyaf i gerddoriaeth Datblygu wedi dod o dy’r
di-Gymraeg a’r Saeson. Dyna’r myth. Rhannol wir ond ddim yn holl-wir chwaith.
Er (a bron fel peate i ategu Dave), yn Saesneg yn unig oedd
yr ymateb ar Facebook. Ymateb cymysg fel bydda rhywun yn ddisgwyl. Rhai wrth
reswm yn bryderus am gyflwr Dave (roedd sawl potel win yn ymddangos yn y ffilm)
a rhai yn ansicr o’r safbwyntiau ‘negyddol’ am ddiwylliant Cymraeg a
Chymreig.Ond, roedd eraill yn gwerthfawrogi’r gonestrwydd cig-noeth – ac yn
gweld fod angen mynegi barn yng Nghymru am y pethau hynny sydd dal angen eu
herio.
Tydi barddoniaeth ddim i fod yn gystadleuaeth meddai Dave.
Dyna chi naratif sydd heb newid o gwbl. Coroni a chadeirio yw un o
uchafbwyntiau diwylliant Cymraeg. Rhoi gwobr. Cael ennillydd. Efallai mai dyma
pam mae Dave yn ymddangos mor flin – yr un yw’r naratif rwan ac yr un pan roedd
Datblygu yn dechrau herio yn yr 1980au cynnar. Yr eironi arall hyfryd yw fod y
gystadleuaeth (Arglwydd Rhys/ Castell Aberieifi /1176) a Dave ynghlwm am byth a’r
dref ar yr Afon Teifi.
Dal i chwifio baneri. Mae baner Cymru a Phrydain yn ei
chael hi hefyd gan Dave a’r unig beth ddwedais ar Facebook oedd fy mod hefo Dave
yn hyn o beth – dwi’n cytuno a fo. Fy unig ‘ond’ i yw fy mod yn methu gweiddi
mwyach. Fedrai’ ddim gwneud y peth Dylan yna o ‘rage, rage against the dying of
the light’.
Ger fy ngwely mae llyfr Patti Smith ‘M Train’, ar adegau eraill mae’r llyfr hefo fi ar y ffordd yn y car
neu mewn caffi. Dwi’n llawer agosach at Patti Smith heddiw nac ydwyf at unrhyw ‘Dylan
Thomas a’i rage, rage’ mae hunna yn sicr. Yn ei ffordd mae Patti Smith yn
agosach iddi – yn defnyddio geiriau a
lluniau (polaroid) i gyfleu pethau a theimladau yn hytrach na gorfod bloeddio.
Mi fyddwn yn croesawu sylwadau Dave Datblygu 24 awr pob
dydd unrhyw ddydd. Dwi’n cytuno a fo. Edrychwch ar y ffilm – fe ddylia pawb
wneud hynny. Maddeuwch y rhegi achos mae’r pwyntiau ddigon dilys – un ffordd
neu’r llall.
Treulias ddeuddydd ym Meddgelert wythnos dwetha yn ffilmio
gyda ITV a S4C am hanes Gelert, hen gi ffyddlon Llywelyn ab Iorwerth. Mae hi yn
Flwyddyn y Chwedlau yn ôl Llywodraeth Cymru er mai prin iawn byddai’r rhan
fwyaf o boblogaeth Cymru yn sylweddoli hynny.
Trafod David Pritchard, rheolwr Gwesty’r Afr yn creu bedd (go
iawn / hollol ffug) ar gyfer y chwedl ar ddiwedd y ddeunawddfed ganrif. Fel y
gwr ddychmygodd trawsnewid y pentref ym Môn i Lanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwll
a denu’r miliynau hyd at heddiw. Hyd yn oed ar foreau glawog yn Hyfdref roedd
yna bobl yn ymweld a bedd yr hen Gelert.
Chawsom ddim eiliad o lonydd i ffilmio heb fod rhywun yn
cyrraedd ar bererindod dwristaidd. Tic, da ni wedi gweld y bedd. Dim pererindod
o ran tywysogion Gwynedd hyd y gwelwn i. jest tic. Un o’r pethau yna i’w wneud.
Castell Caernarfon. Dringo’r Wyddfa. Pringles. Ond dim syniad o gwbl am le na
diwylliant? Teledu du a gwyn. Un-llygeidiog. Un-ieithog. Chydig bach yn drist
teimlais, fel y tywydd Hydrefol a’r dail yn disgyn.
A’i ‘Bryn y Bedd’ oedd yma cyn hynny? Yn ôl Archwilio, y
cofnod hanesyddol ac archaeolegol, mae Beddgelert ‘barrow’ yn nodwedd naturiol
isel 250 medr o gylchedd a’r tebygrwydd yw fod Pritchard wedi adeiladu ei
ffug-fedd ar ben y tir naturiol yma. Anodd oedd peidio dychmygu carnedd gladdu
Oes Efydd yma i roi gwell sylwedd i Fryn y Bedd ond does dim sail, dim
tystiolaeth.
Lawr yr afon Glaslyn mae Aberglaslyn. Y porthladd roddodd
yr enw i Llan y Porth cyn i Llan y Porth fod yn Feddgelert? Y ‘llan’ yw eglwys
Santes Fair ar safle’r Awgwstiniaid rhywdro yn y 13eg ganrif, y tir yn rodd gan
ab Iorwerth mae’n siwr?
Hanes yn gorlifo, yn cyd-rhedeg a’r Glaslyn ar ôl i’r
Colwyn ymuno. Digonedd o ddŵr a digonedd o hanes. Yn y fynwent mae bedd T H (mae
darnau ohonaf ar wasgar hyd y fro) Parry-Williams. Ond mae ‘o’ yn y fynwent go
iawn. A dyma droi yn ôl yn daclus at Patti Smith. Dwi angen llun o garreg fedd
T H ond mae’r iPhone wedi gor-lewni hefo lluniau o’r ffilmio.
Dim dewis felly ond dychwelyd rhywbryd eto yn y dyfodol
agos i fro T.H gyda’r bwriad penodol o gael llun o’i fedd. Efallai polaroid fel
rhai Patti? Ond mwy na thebyg iPhone fydd hi.
Mae yna ddau fedd ym Meddgelert felly yndoes. Un gweledol a
ffug ac un llai amlwg real iawn.
No comments:
Post a Comment