STOP BREXSHIT, Herald Gymraeg 7 Mawrth 2018

‘The Brexit people voted for’, ydi’r ystrydeb ddiweddaraf i gael ei chwydu allan gan yr arch-Brexiteers er fod pawb yn ei iawn bwyll yn gywbod yn iawn fod y bleidlais dros adael yr UE wedi bod yn un aml-reswm a chymleth iawn. Mewnfudwyr oedd yn poeni gormod o’r boblogaeth a bleidleisiodd dros adael ond byddai eraill yn dadlau fod nhw isho gweld mwy o arian yn mynd i’r Gwasanaeth Iechyd Cenedlaethol. Doedd na rioed un Brexit.

Cawsom ‘Brexit means Brexit’, ‘Red, White and Blue Brexit’ a wedyn ‘Jobs First Brexit’. Malu awyr llwyr. Golygu dim. A’i oes yr ystradebau (hawdd / rhy hawdd) yw hi felly? Oes hyn a hyn o eiriau ar Trydar a dyna ni. Popeth yn syml. Dim brawddegau rhy hir.

Pwy fydda wedi dychmygu? Dyma ni yn gwrando ar areithiau diweddar John Major a Tony Blair a beth bynnag rydym yn ei feddwl am safbwyntiau a pholisiau Major a Blair yn y gorffennol (a mae digonedd o bethau i’w anghytuno a nhw) rhaid cyfaddef fod y ddau wedi mynegi pryderon ddigon pwyllog, call a rhesymol am effeithiau bosib Brexit.

Iawn ein bod yn cytuno /anghytuno a gwleidyddion – dyna ydi gwelidyddiaeth. Iawn ein bod yn dadlau. Iawn ein bod yn trafod. Welais i rioed gymaint o ddadlau yn erbyn dadlau na sydd yn dod o geg y Brexiteers. ‘You lost – get over it’, ‘Let’s just get on with it’. Chwerthinllyd onibai fod eu dadleuon mor ddifrifol wrth-ddemocratig (ond tydi’r eironi yna byth yn mynd i fod yn amlwg iddynt).

Does dim ond rhaid gwylio BBC Question Time yn wythnosol i glywed yr ystradebau yn llifo gan bobl yn gweiddi yn fochgoch - ond peidiwch a galw nhw’n hurt. Hurt bost yn agosach ati. Mae’r ddadl bellach wedi troi yn ddadl dros beidio cael dadl o gwbl. Tydi’r Senedd ddim hyd yn oed i ddadlau yn ôl rhai o’r mwyaf bochgoch.’jest get on with it’.

Yn amlwg mae pob cell yn fy nghorff yn gwrthwynebu ffolineb Brexit ond mae’r ffaith fod cymaint bellach ‘wedi diflasu’ hefo’r holl drafod am Brexit yn dangos yn glir pa mor bell rydym yn llithro lawr llwybr diniweidrwydd gwleidyddol – a mae hyn yn frawychus. Tydi Brexit heb ddigwydd eto. Dyna oedd pwynt Major – roedd pleidlais dros adael heb wybod lle roedd y pwynt cyrraedd.

Dychmygwch ysgariad. Cytuno i ysgaru. Dechrau gweiddi – ‘Jest get on with it’, ond mae angen datrus pethau yn gyfreithiol, mae angen delio gyda’r tŷ, yr eiddo, y plant. ‘Jest get on with it’. ‘You lost’. Fydda neb yn gweld hyn yn rhesymol nac yn effeithiol go iawn er gwaetha y drama bosib o ysgaru. Er mai’r cyfreithwyr sydd yn ennill ‘go iawn’ fel mae nhw’n dweud – anodd datgymalu heb ddelio a’r materion cyfreithiol – pam fod hynny mor anodd i’w weld yng nghyd destun Brexit? (Heblaw wrthgwrs fod Davies, Fox, Gove a Boris wedi dweud byd pethau yn hawdd – na phoener)

Felly oedd hi ar ‘Pawb a’i Farn’ yn ddiweddar ar S4C. Dyma chi raglen dwi’n gwerthfawrogi’r cyfle i fod ar y panel ond mewn gwirionedd byth yn fwynhau. Tydi’r gwleidyddion ar y panel byth yn datgelu gormod, gwell iddynt beidio. Y tro yma gofynwyd gwestiwn am brinder nyrsys a rhaid oedd ateb drwy ddweud fod Brexit yn cael effaith yn barod o ran prinder nyrsyr yn enwedig o’r Undeb Ewropeaidd.

Do fe gafwyd gymeradwyaeth gan rai, ond mynegwyd diflastod gan eraill ein bod yn dal i drafod Brexit, yn enwedig felly gan ‘trols’ Twitter. Bron a bod fod rhywun yn gwylltio cymaint am hyn a mae rhywun yn anghytuno a Brexit ei hyn. Tydi’r ddadl ddim drosodd. A hynny o bell ffordd.

Dim ond Dydd Gwener dwetha cafwyd araith May yn amlinellu yn fras ei gweledigaeth ar gyfer Brexit. Beth bynnag eich barn – roedd angen gwrando ar May er mwyn cael y cyfle i weld sut mae’r ddadl a’r dadleuon am ddatblygu dros y misoedd nesa.

Bron a bod (a mae hyn yn ddewud mawr) ond bron a bod fod gan rhywun biti dros May. Digon o waith fod Corbyn yn dymuno gwisgo ei sgidiau hi ar y foment yma achos mae hi mewn lle anodd iawn. Yn gyntaf (fel sydd wedi bod mor amlwg erioed gyda Brexit) rhaid i May rhywsut neu’i gilydd uno’r farn o fewn y Ceidwadwyr. Dyma rhywbeth roeddwn yn ddadlau hefo’r Ceidwadwr Aled Davies a’r Pawb a’i Farn.

Yn ail, rhaid darbwyllo’r Undeb Ewropeaidd fod modd dod i gytundeb a chyfaddawd – anodd gwybod pa mor agos yda ni i’r lan ar ôl araith may dydd Gwener. Do fe awgrymodd May y bydd rhai pethau yn ‘wahanol’ os bydd Prydain yn gadael y Farchnad Sengl. Dyma y tro cyntaf dwi’n credu i ni glywed hyn gan y Llywodraeth yn hytrach na rhai fel Soubry. Beth oedd May yn ddweud go iawn yw fod yn berffaitrh bosib bydd rhai sectorau a rhai ohonnom mewn sefyllfa gwaeth tu allan i’r Farchnad Sengl.

Ar ddiwedd yr araith gofynwyd i May os oedd yr holl fusnas Brexit yma werth y drafferth? Chwerthodd May a wedyn ateb nad oedd gan y Llywodraeth ddewis ond ymateb i ganlyniadau’r refferendwm. Pleidleisio dros aros wnaeth May. Roedd y wen yn adrodd cyfrolau. Pa wleidydd, nid Corbyn hyd yma yn sicr, sydd yn mynd i wynebu’r wlad a chyfaddef fod yr holl beth yn gangymeriad anferth.

Efallai ar ddiwedd yr holl broses o drafod gyda’r UE bydd pethau yn gliriach. Bydd y canlyniadau o adael yn fwy amlwg. Y manteision (oes rhai?) yn amlwg. Rwyf yn byw mewn gobaith bydd pawb yn callio.